“De geplande Heistse windturbine is symbolisch en overschaduwt een ambitieus en sociaal klimaatplan.”

De mogelijke windturbine in Heist-op-den-Berg vlak naast een woonzone doet heel wat stof opwaaien. Terwijl de klimaatverandering tegen een steeds hogere snelheid extreme proporties aanneemt, lukt het voor veel gemeentes niet om een daadkrachtig beleid te voeren. Is het protest tegen de windmolen dan wel terecht? Hoe moet de gemeente gaan voor ambitieus klimaatbeleid? Wij vroegen het aan Wouter Debois (30), bachelor in Energietechnologie en expert hernieuwbare energie.

Wouter, als bachelor Energietechnologie en gespecialiseerd in hernieuwbare energie, hoe kijk jij naar windturbines in het algemeen?

De enorme broeikasuitstoot is de reden dat het klimaat opwarmt en extremere proporties aanneemt. Kijk naar het aantal droge zomers van de afgelopen 10 jaar, de dreiging van de waterschaarste, de bosbranden in het Zuiden van Europa, maar ook de enorme overstromingen in de Verenigde Staten. We moeten snel overschakelen naar koolstofarme energiebronnen. Het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change n.vd.r.), dé autoriteit omtrent klimaat, beschouwt windenergie als een van de kernpijlers om de CO2-uitstoot van elektriciteitsproductie in te perken, met een grote hoeveelheid vermeden CO2-uitstoot relatief tot de benodigde investeringen. Ook blijkt uit studies dat windenergie een van de energiebronnen is met de laagste levenscyclus koolstofvoetafdruk relatief tot geproduceerde elektriciteit die we tot onze beschikking hebben. Windenergie heeft bijvoorbeeld ook een hogere capaciteitsfactor dan zonne-energie.

Dus, hoewel elke energiebron zijn voor- en nadelen heeft, is windenergie een uitstekende keuze om ons elektriciteitsnetwerk koolstofarm te maken. Vandaar dat ik windenergie als een belangrijk instrument beschouw voor de groene transitie.

Waarom is er dan zoveel protest tegen de windturbine?

De omwonenden werden op 2 juni geïnformeerd dat er vlak bij hun een windturbine van aanzienlijk formaat (tot 190 meter tiphoogte) geplaatst zou worden. Dit is dus zonder lokale inspraak beslist, nog voor er geluisterd werd naar zij op wiens leven dit de grootste impact gaat hebben. Dit getuigt niet echt van een democratische geest. De groene transitie is belangrijk en het is belangrijk dat dit op een sociaal rechtvaardige manier gedaan wordt, in samenwerking met de lokale omwonenden. Het is niet logisch dat er nergens van een burgercoöperatie wordt vertrokken, waarbij dan de buurtbewoners mee zouden profiteren van goedkopere energie. We zouden de windturbine ook kunnen gebruiken om bijvoorbeeld de Heistse scholen van energie te voorzien enz. Maar dit ligt allemaal niet op tafel.

Jij vindt het protest dus terecht?

Ja, hoe kunnen wij nu voor sociaal gedragen ambitieus beleid gaan als de mensen niet serieus worden genomen? De normering schrijft voor dat windturbines best in industriegebied geplaatst worden. In residentiële zones zouden deze namelijk tot overlast bij de mens leiden en in natuurgebied op een negatieve impact op de biodiversiteit, zeker in geval van vogels en vleermuizen. Daarnaast krijgt de industrie-eigenaar maar liefst €25.000 per jaar en dit voor 20 jaar lang als de vergoeding voor het opstalrecht. De buurtbewoners die hinder ervaren krijgen dus niets.

De windturbine komt te staan in industriegebied, pal aan de rand hiervan echter op slechts enkele tientallen meters van woningen. De letter van de wet is gerespecteerd, de geest echter niet. Ten nadele van de omwonenden. Deze impact valt zeker niet te onderschatten, zeker als men de slagschaduw in gedachten houdt. Slagschaduw is flikkerende schaduw, in dit geval geworpen door de draaiende schoepen. Dit continue geflikker is natuurlijk veel meer storend (en verstorend voor het slaap-ritme) dan een continue schaduw. Vandaar dat voor de duur van de slagschaduw wettelijke limieten zijn, de totale jaarsom komt op 8 uur per jaar. Dat is niet veel hé.

Er is gecommuniceerd dat als deze limieten overschreden zouden worden, de turbine stil gelegd wordt. Gezien de korte afstand met nabije woningen en de grote hoogte van de turbine (en dus de lange schaduw die geworpen wordt) kan men de vraag stellen hoe vaak de turbine dan wel zal draaien. Een turbine die niet veel draait draagt niet veel bij tot vervanging van fossiele brandstoffen uit onze elektriciteitsproductie. Een turbine die veel slagschaduw werpt is hinderlijk voor de omwonenden en bovendien in strijd met de Vlaamse wetgeving.

Met welk doel wilt de gemeente Heist-op-den-Berg dan deze windturbine plaatsen?

We zien deze aanpak bij verschillende gemeentes. Er is nood aan een ambitieus klimaatbeleid, maar er is geen planning, laat staan over gemeentegrenzen heen. In plaats van een doordachte strategie over de uitbouw van hernieuwbare energie in onze gemeente uit te werken is er gekozen voor een spectaculair, maar uiteindelijk hoofdzakelijk symbolisch project. Een windturbine, hoe groot deze ook is, zal eerder een beperkte impact hebben. Maar het zou natuurlijk het beeld van daadkrachtige klimaatactie uitstralen. De klimaatcrisis geeft echter weinig om schijn, enkel om de realiteit.

Je durft te spreken van een symbolisch project?

In dit geval zeker wel. Er zijn veel oplossingen mogelijk als gemeente om met de klimaatuitdagingen aan te gaan, maar die druisen in tegen de neoliberale logica waarbij winst primeert. Als ik dit dossier onder de loep neem, merk ik dat er van een effectief klimaatbeleid amper spraken is.

Wat zijn volgens jou goede oplossingen voor de windturbine?

Ideaal gezien wordt er gekeken naar alternatieve sites, bij voorkeur meer in het midden van industriegebied, zodat zowel mens als natuur gerespecteerd worden. Hiervoor moet er actiever getracht worden de perceeleigenaars van de interessante sites te overtuigen van hun medewerking. We moeten ook de ambitie hebben om, wanneer er alternatieve sites gevonden zijn, de visie te hebben om voor meer dan één symbolische turbine te gaan.

Een potentieel pad om het aantal geschikte sites te verhogen is om kleinere turbines te overwegen, hoewel grotere turbines kost-effectiever zijn kunnen kleinere turbines flexibeler ingepland worden aangezien ze vanwege hun beperktere hoogte natuurlijk hun schaduw minder ver werpen.

Hoe dan ook is het belangrijk om de lokale inwoners te betrekken. De vraag aan de Heistenaren stellen wat zij als locatie voor een windturbine zouden zien zou werkelijk een uiting van democratische intenties zijn en een breder draagvlak creëren, zeker als dit een Heists project is, ten voordele van de Heistenaar.

Lijkt je dat voldoende voor een gemeente?

De klimaatcrisis aanpakken gaat natuurlijk breder dan enkel windturbines plaatsen. Het verminderen van de energieconsumptie nodig voor het verwarmen (en in de zomer, koel houden) van gebouwen, zeker woningen, is natuurlijk ook een belangrijke pijler. Hoeveel Heistenaren leven echter in een woning met een energieklasse E of F? Voor velen zijn grondige energetische renovaties financieel niet vanzelfsprekend. Hoge energiekosten maken het echter moeilijk om voldoende geld opzij te zetten om deze investeringen te doen.

Hiervoor moeten we niet het warm water terug uitvinden en kunnen we naar mijn mening onze Duitse buren imiteren: een derdebetalersysteem voor energetische woningrenovatie. Dit betekent concreet dat de gemeente geld leent aan zij die hun woning energiezuiniger willen maken. Deze lening kan vervolgens met de uitgespaarde energiekosten terugbetaald worden. Een ‘rechtvaardige energietransitie’ moet en kán niet bij een lege slogan blijven 

De verbindingen met het openbaar vervoer verbeteren is natuurlijk ook een voor de hand liggend pad. Per passagier-kilometer hebben bussen een lagere klimaatimpact dan auto’s, zeker met het vergroenende bussenpark van De Lijn. Binnen Heist-op-den-Berg is er nu de mogelijkheid om voor €1 een busticket te kopen, maar niemand weet dit. Het zou logischer zijn als Heist-op-den-Berg, naar voorbeeld van Duinkerken bijvoorbeeld, het openbaar vervoer gewoon gratis maakt. Dat is een verlaging van €1 per busgebruiker.

Breder gezien is het duidelijk dat de liberalisering van onze energie begin jaren 2000 gewoon rampzalig was. Grote spelers zoals Engie spekten hun zakken met stijgende prijzen, terwijl investeringen in hernieuwbare energie achterbleven. Zo stegen de facturen voor gezinnen fors, terwijl kerncentrales verouderden en groene energie ondergeschikt bleef aan de marktlogica. In plaats van klimaatbeleid te sturen in functie van de noden van mens en planeet, werd het overgelaten aan de grillen van de vrije markt. Een goed gecoördineerde omschakeling voor ons energievoorziening lijkt me aangewezen, één dat niet in de lokale optima van het marktsysteem verzand. Daarnaast blijven de grootste vervuilers steeds buiten schot. Een kleine groep van 300 grote vervuilers is verantwoordelijk voor bijna de helft van de CO₂-uitstoot in België, terwijl ze miljoenen aan subsidies krijgen en amper belastingen betalen. In 2023 ging bijvoorbeeld 270 miljoen euro klimaatgeld naar bedrijven als Total en Ineos. Ondertussen betalen gezinnen de klimaatfactuur via dure energie en CO₂-taksen. We moeten pleiten voor bindende uitstootnormen voor grote bedrijven en publieke investeringen in hernieuwbare energie en isolatie doen, in plaats van cadeaus aan deze vervuilers.

Dat is natuurlijk op grotere schaal, maar wat kunnen Heistenaren doen?

Het is goed dat Heistenaren zich uitspreken tegen symboolpolitiek. Samenwerken en zich laten horen voor een langetermijnvisie kan veel opbrengen. Democratie is meer dan verkiezingen, écht bestuur van het volk betekent zichzelf informeren en mee nadenken over actieve participatie. Eisen dat de gemeente effectief de Heistenaar betrekt bij belangrijke beslissingen. Dat is meer dan een participatiemoment organiseren waar alles reeds beslist lijkt.

We zien dat veel burgers op individuele basis hun steentje bijdragen voor het klimaat. Als we dan zien dat een gemeente vooral het grootbedrijf dient in plaats van de Heistenaren, roept dit wrok op. Een klimaatbeleid is sociaal en luistert naar de mensen. Heistenaren die samenkomen rond het klimaat kunnen ook aan politiek doen door samen ideeën uit te wisselen en samen acties organiseren om druk te zetten. Het middenveld kan een actieve speler zijn, dat de ‘politiekers’ bijstuurt wanneer ze tegen het algemeen belang ingaan. Veel mensen maken zich zorgen, de krachten bundelen om te gaan voor een ambitieus klimaatbeleid dat mensen ondersteunt in plaats van pestmaatregelen.